Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα προβλέπει ειδικά προγράμματα και υποστηρίζει εναλλακτικές εκπαιδευτικές δομές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με σκοπό την παροχή εκπαίδευσης ανταποκρινόμενης στις ανάγκες ατόμων με εκπαιδευτικές, κοινωνικές, πολιτισμικές ιδιαιτερότητες.

Στο πλαίσιο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης λειτουργούν οι εξής τύποι σχολείων:

Πρότυπα και πειραματικά σχολεία

Τα Πρότυπα και τα Πειραματικά σχολεία είναι σχολικές μονάδες, στις οποίες δοκιμάζονται νέα προγράμματα σπουδών και ωρολόγια προγράμματα, διδακτικά εργαλεία, σχολικά εγχειρίδια και άλλο διδακτικό υλικό, διδακτικές μέθοδοι και τρόποι λειτουργίας της σχολικής μονάδας.

Σκοπός των σχολείων αυτών είναι να συνδράμει το εκπαιδευτικό σύστημα σε ερευνητικές και επιμορφωτικές ανάγκες και να διαχύσει καλές εκπαιδευτικές πρακτικές.

Η διαδικασία και τα κριτήρια επιλογής μαθητών στα Πρότυπα Γυμνάσια καθορίζονται κάθε φορά με απόφαση του Υπουργού Παιδείας.

Η εισαγωγή μαθητών στα Πειραματικά Γυμνάσια γίνεται αποκλειστικά με κλήρωση και υπό όρους απόλυτης διαφάνειας.  

Η επιλογή των μαθητών αφορά στην εισαγωγική σχολική τάξη (Α’ τάξη Γυμνασίου), ενώ η σχολική πορεία των μαθητών από το Γυμνάσιο στο Λύκειο των σχολείων αυτών υπόκειται μόνο στις ενδοσχολικές απολυτήριες εξετάσεις.

Ο αριθμός των Πρότυπων Γυμνασίων που λειτουργούν σε ολόκληρη τη χώρα ανέρχεται σε 5, ενώ τα Πειραματικά Γυμνάσια ανέρχονται σε 13.

Ο αριθμός των Πρότυπων Λυκείων που λειτουργούν σε ολόκληρη τη χώρα ανέρχεται σε 4, ενώ τα Πειραματικά Λύκεια ανέρχονται σε 12.

Μουσικά σχολεία

Τα Μουσικά σχολεία έχουν ως σκοπό την προετοιμασία και την κατάρτιση των νέων που επιθυμούν να ακολουθήσουν την επαγγελματική κατεύθυνση της μουσικής, χωρίς να υστερούν σε γενική παιδεία, σε περίπτωση που τελικά επιλέξουν άλλο επιστημονικό ή επαγγελματικό τομέα.

Οι μαθητές των Μουσικών σχολείων παρακολουθούν εκτός από τα μαθήματα γενικής παιδείας, κοινά με τα μαθήματα των ημερησίων Γυμνασίων και Λυκείων, και μουσικά μαθήματα των οποίων η διδασκαλία ανέρχεται σε 13 με 14 ώρες εβδομαδιαίως, ανάλογα με την τάξη.

Το σύνολο των ωρών μαθημάτων γενικής παιδείας και μαθημάτων Μουσικής Παιδείας ανέρχεται σε 42, σε εβδομαδιαία βάση, για όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου.

Η προαγωγή των μαθητών των Μουσικών Σχολείων στα μαθήματα μουσικής παιδείας, αποτελεί προϋπόθεση παραμονής τους στο σχολείο αυτό, ανεξάρτητα εάν ο μαθητής καλύπτει τις προϋποθέσεις προαγωγής στην επόμενη τάξη, σύμφωνα με τα ισχύοντα στα σχολεία γενικής εκπαίδευσης.

Στα Μουσικά Γυμνάσια εγγράφονται μαθητές, απόφοιτοι των Δημοτικών σχολείων, κατόπιν επιλογής από ειδική επιτροπή που συγκροτείται για κάθε Μουσικό σχολείο χωριστά. 

Θέματα στα οποία αξιολογούνται οι υποψήφιοι μαθητές είναι ο ρυθμός, η ακουστική ικανότητα, η φωνητική ικανότητα, η διάκριση ηχοχρωμάτων, και προαιρετικά, ένα μουσικό όργανο (ευρωπαϊκό ή παραδοσιακό), σε επίπεδο αντίστοιχο τουλάχιστον της κατωτέρας σχολής. Στην Α’ τάξη Μουσικών Λυκείων εγγράφονται οι απόφοιτοι του οικείου Μουσικού Γυμνασίου και επιτυχόντες μέσω κατατακτηρίων εξετάσεων άλλων γενικών σχολείων, εάν υπάρξουν κενές θέσεις.

Ο αριθμός των Μουσικών Γυμνασίων που λειτουργούν σε ολόκληρη τη χώρα ανέρχεται σε 48, ενώ ο αριθμός των Μουσικών Λυκείων ανέρχεται σε 45.

Καλλιτεχνικά σχολεία

Τα Καλλιτεχνικά σχολεία  περιλαμβάνουν τις κατευθύνσεις:

Εικαστικών τεχνών

Θεάτρου – κινηματογράφου

Χορού. 

Σκοπός των Καλλιτεχνικών σχολείων είναι η εξοικείωση, η προετοιμασία, η ενθάρρυνση και η στήριξη του ενδιαφέροντος των μαθητών για τις τέχνες, καθώς και η καλλιέργεια και η εκπαίδευση των δεξιοτήτων και κλίσεων που διαθέτουν.  Επίσης στοχεύουν στην κατάρτιση των νέων που επιθυμούν να ακολουθήσουν επαγγελματική κατεύθυνση στον χώρο του θεάτρου, του χορού και των εικαστικών τεχνών, χωρίς παράλληλα να υστερούν σε γενική παιδεία αν τελικά επιλέξουν άλλον τομέα επιστημονικής ή επαγγελματικής κατεύθυνσης.

Το πρόγραμμα των Καλλιτεχνικών σχολείων περιλαμβάνει, εκτός από όλα τα μαθήματα γενικής παιδείας του Γυμνασίου και  του Γενικού Λυκείου μαθήματα καλλιτεχνικής παιδείας των τριών κατευθύνσεων.

Το ωρολόγιο πρόγραμμα των Καλλιτεχνικών Γυμνασίων και Λυκείων είναι διευρυμένο και διαμορφώνεται σε 40 ώρες εβδομαδιαίως.

Στην Α΄ τάξη των Καλλιτεχνικών Γυμνασίων εγγράφονται μαθητές απόφοιτοι των Δημοτικών σχολείων κατόπιν επιλογής (εισαγωγικών εξετάσεων).  Κάθε μαθητής μπορεί να είναι υποψήφιος σε μία ή δύο κατευθύνσεις.  Οι μαθητές που επιτυγχάνουν σε δύο κατευθύνσεις, εγγράφονται στην κατεύθυνση που συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη βαθμολογία.

Στα Καλλιτεχνικά Λύκεια και συγκεκριμένα στην Α’ τάξη αυτών εγγράφονται αυτοδικαίως οι απόφοιτοι των Καλλιτεχνικών Γυμνασίων και/ή μαθητές από άλλα Γυμνάσια μετά από κατατακτήριες εξετάσεις.

Ο αριθμός των Καλλιτεχνικών Γυμνασίων που λειτουργούν επί του παρόντος, σε ολόκληρη τη χώρα ανέρχεται σε 6, ενώ τα Καλλιτεχνικά Λύκεια είναι 5.

Εκκλησιαστικά σχολεία

Τα Εκκλησιαστικά Γυμνάσια και τα Γενικά Εκκλησιαστικά Λύκεια έχουν ως κύριο σκοπό τους την ανάδειξη και κατάρτιση κληρικών και λαϊκών στελεχών της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ελλάδα υψηλού μορφωτικού επιπέδου και χριστιανικού ήθους.

Οι μαθητές των Εκκλησιαστικών Γυμνασίων και Λυκείων παρακολουθούν το ίδιο ωρολόγιο πρόγραμμα που διδάσκεται στα Γυμνάσια γενικής εκπαίδευσης και στα Γενικά Λύκεια με ελάχιστες αποκλίσεις, ενώ διδάσκονται επιπλέον μαθήματα θρησκευτικής εξειδίκευσης.

Ως μαθήματα θρησκευτικής εξειδίκευσης στα Εκκλησιαστικά Γυμνάσια διδάσκονται τα εξής: Θέματα από την Αγία Γραφή, Λειτουργική Ζωή της Εκκλησίας, Εκκλησιαστική Ιστορία και Πατέρες και Θεολόγοι της Εκκλησίας, Βυζαντινή Μουσική και Εικονογραφία.

Τα υποχρεωτικά μαθήματα ειδικότητας, στα Εκκλησιαστικά Λύκεια είναι τα ακόλουθα: Στοιχεία Λειτουργικής και Τελετουργικής, Θέματα Δογματικής Θεολογίας, Θέματα Χριστιανικής, Ηθικής και Ποιμαντικής Θεολογίας, Βυζαντινή Μουσική και Εικονογραφία.

Στους αποφοίτους των Εκκλησιαστικών Λυκείων χορηγείται απολυτήριο ισότιμο με αυτό των Γενικών Λυκείων, παρέχοντάς τους δικαίωμα συμμετοχής στο εκάστοτε ισχύον σύστημα εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση.

Σε ολόκληρη τη χώρα λειτουργούν 7 Γενικά Εκκλησιαστικά Λύκεια – Εκκλησιαστικά Γυμνάσια και 10 Εκκλησιαστικά Λύκεια.

Διαπολιτισμικά σχολεία

Τα Σχολεία Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης λειτουργούν με σκοπό:

Την εκπαιδευτική ένταξη

Την κοινωνική ένταξη των παιδιών μεταναστευτικής καταγωγής σε πλαίσιο ισοτιμίας και με σεβασμό στη διατήρηση της πολιτιστικής τους ταυτότητας

Την αντιμετώπιση των αρνητικών διακρίσεων που δημιουργούνται με βάση τις πολιτισμικές διαφορές, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό.

Εφαρμόζουν σε πειραματική βάση ερευνητικά και καινοτόμα προγράμματα που αφορούν τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την αντιμετώπιση του εκπαιδευτικού και κοινωνικού αποκλεισμού λόγω φυλετικής καταγωγής και πολιτιστικής προέλευσης.  Τα προγράμματα σπουδών και οι παιδαγωγικές μέθοδοι εφαρμόζονται όπως στα υφιστάμενα Πειραματικά σχολεία.

Ο αριθμός των Διαπολιτισμικών Γυμνασίων είναι 8 και των Διαπολιτισμικών Λυκείων 4.

Σχολείο ευρωπαϊκής παιδείας

Το Σχολείο ευρωπαϊκής παιδείας (ΣΕΠ) λειτουργεί  στην Κρήτη (Ηράκλειο). Το σχολείο ακολουθεί εξ’ ολοκλήρου τα αναλυτικά προγράμματα μαθημάτων που διδάσκονται στα Ευρωπαϊκά Σχολεία και καλύπτει Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο.

Σε αυτό εγγράφονται, ανάμεσα σε άλλες ειδικές κατηγορίες, και μαθητές που διαμένουν στην ευρύτερη περιφέρεια του συγκεκριμένου σχολείου, στο υπόλοιπο των θέσεων, κατόπιν κλήρωσης.

Στο ΣΕΠ λειτουργούν δύο γλωσσικά τμήματα, ελληνόφωνο και αγγλόφωνο.  Σε ό,τι αφορά τα ωρολόγια προγράμματα, τις διδακτικές μεθόδους και την αξιολόγηση και προαγωγή των μαθητών ισχύει το γενικότερο πλαίσιο λειτουργίας των ευρωπαϊκών σχολείων.

Γυμνάσια ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης

Στα Γυμνάσια Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (ΕΑΕ) φοιτούν μαθητές μέχρι το 19ο έτος της ηλικίας τους.  Περιλαμβάνουν την προκαταρκτική τάξη και τρεις επόμενες τάξεις Α’, Β’, Γ’.

Μαθητές απόφοιτοι Δημοτικού σχολείου με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, μπορεί να εγγράφονται απευθείας στην Α’ τάξη του Γυμνασίου ΕΑΕ, ύστερα από αξιολόγηση που πραγματοποιείται από το οικείο Κέντρο Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥ).

Ο αριθμός των Γυμνασίων ΕΑΕ ανέρχεται σε 8.

Τμήματα Ένταξης (ΤΕ) και Παράλληλη Στήριξη στα Γυμνάσια

Βάσει της ατομικής αξιολόγησης και της εισήγησης των ΚΕΣΥ, η εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες μπορεί να παρέχεται στο πλαίσιο του γυμνασίου σε Τμήματα Ένταξης (ΤΕ) και Παράλληλη Στήριξη, όπου υπάρχουν οι δυνατότητες σχετικά με τη φοίτησή τους.

Συγκεκριμένα, οι μαθητές μπορούν να φοιτούν:

Στη συνήθη σχολική τάξη του γυμνασίου, εφόσον πρόκειται για μαθητές με ήπιες μαθησιακές δυσκολίες, υποστηριζόμενοι από τον εκπαιδευτικό της τάξης

Σε σχολική τάξη του γυμνασίου, με παράλληλη στήριξη-συνεκπαίδευση από εκπαιδευτικούς Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης όταν αυτό επιβάλλεται από το είδος και το βαθμό των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών

Σε ειδικά οργανωμένα και κατάλληλα στελεχωμένα Τμήματα Ένταξης (ΤΕ), που λειτουργούν μέσα στα γυμνάσια  με δύο τύπους προγραμμάτων:

Κοινό και εξειδικευμένο πρόγραμμα (έως 15 διδακτικές ώρες εβδομαδιαίως) που καθορίζεται με πρόταση του οικείου ΚΕΣΥ για τους μαθητές με ηπιότερης μορφής ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες

Εξειδικευμένο ομαδικό ή εξατομικευμένο πρόγραμμα διευρυμένου ωραρίου, που καθορίζεται με πρόταση του οικείου ΚΕΣΥ, για τους μαθητές με σοβαρότερης μορφής ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, οι οποίες δεν καλύπτονται από αντίστοιχες με το είδος και το βαθμό αυτοτελείς σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής.  Το εξειδικευμένο πρόγραμμα μπορεί να είναι ανεξάρτητο από το κοινό, σύμφωνα με τις ανάγκες των μαθητών.

Σκοπός των ΤΕ είναι η πλήρης ένταξη των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο σχολικό περιβάλλον.  Ο εκπαιδευτικός των ΤΕ υποστηρίζει τους μαθητές εντός του περιβάλλοντος της τάξης τους σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς των τάξεων με στόχο τη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων και των διδακτικών πρακτικών, καθώς και την κατάλληλη προσαρμογή του εκπαιδευτικού υλικού και του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος. Αυτό επιτυγχάνεται με την  εφαρμογή ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την προσαρμογή του εκπαιδευτικού και διδακτικού υλικού, τη χρησιμοποίηση ειδικού εξοπλισμού συμπεριλαμβανομένου του ηλεκτρονικού εξοπλισμού και του λογισμικού και την παροχή κάθε είδους διευκολύνσεων και εργονομικών διευθετήσεων από τα ΚΕΣΥ.

Στα ΤΕ των γυμνασίων οι μαθητές υποστηρίζονται από εκπαιδευτικούς των κλάδων ΠΕ02, ΠΕ03 και ΠΕ04 με εξειδίκευση στην ΕΑΕ.  Στα ΤΕ για μαθητές με προβλήματα όρασης ή ακοής μπορεί να τοποθετούνται επιπλέον και εκπαιδευτικοί άλλων κλάδων.

Η παράλληλη στήριξη παρέχεται από εκπαιδευτικούς των κλάδων ΠΕ02, ΠΕ03 και ΠΕ04 με εξειδίκευση στην ΕΑΕ.  Αν οι ανωτέρω εκπαιδευτικοί δεν επαρκούν, στα προγράμματα αυτά μπορεί να συμμετέχουν και οι λοιποί εκπαιδευτικοί των κλάδων ΠΕ60, ΠΕ70, ΠΕ02, ΠΕ03 και ΠΕ04.  Οι εκπαιδευτικοί αυτοί συμμετέχουν υποχρεωτικά κατά προτεραιότητα σε προγράμματα επιμόρφωσης και εξειδίκευσης που υλοποιούνται από τους αρμόδιους φορείς για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.

Για τους μαθητές που δεν αυτοεξυπηρετούνται και φοιτούν σε σχολεία της γενικής εκπαίδευσης ή σε Τμήματα Ένταξης παρέχεται η δυνατότητα στήριξης από Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό ανάλογα με το είδος της αναπηρίας τους και τις ειδικές εκπαιδευτικές τους ανάγκες, ή και από σχολικό νοσηλευτή κατόπιν γνωμάτευσης δημόσιου νοσοκομείου.

Σε περιπτώσεις συστεγαζόμενων ή γειτονικών σχολικών μονάδων, τα Τμήματα Ένταξης συνενώνονται μέχρι του μέγιστου αριθμού 12 μαθητών ανά Τμήμα Ένταξης.

Ο αριθμός των Γυμνασίων ΕΑΕ ανέρχεται σε 8.

Ενιαία ειδικά επαγγελματικά γυμνάσια-λύκεια

Τα Ενιαία Ειδικά Επαγγελματικά Γυμνάσια – Λύκεια περιλαμβάνουν τις τάξεις Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄ Γυμνασίου και τις τάξεις Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄ Λυκείου.

Στην Α΄ τάξη Γυμνασίου δύνανται να εγγράφονται, κατόπιν γνωμάτευσης του Κέντρου Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥ):

Απόφοιτοι Γενικού ή Ειδικού Δημοτικού σχολείου

Μαθητές της Α΄ ή Β΄ τάξης των ΕΕΕΕΚ.

Δικαίωμα πρώτης εγγραφής έχουν οι μαθητές έως το 16ο έτος της ηλικίας τους.  Μετά την ολοκλήρωση της φοίτησης των μαθητών στη Δ΄ τάξη χορηγείται τίτλος απολυτηρίου Γυμνασίου.

Τα ωρολόγια προγράμματα των Γυμνασίων των Ενιαίων Ειδικών Επαγγελματικών Γυμνασίων-Λυκείων συντάσσονται με βάση την Υπουργική Απόφαση 68755/Δ3/26-04-2017.

Τα ωρολόγια προγράμματα των Λυκείων των Ενιαίων Ειδικών Επαγγελματικών Γυμνασίων-Λυκείων συντάσσονται με βάση την Υπουργική Απόφαση 136986/Δ3/20-08-2018.

Τα εξεταζόμενα και μη εξεταζόμενα μαθήματα του Λυκείου των Ενιαίων Ειδικών Επαγγλεματικών Γυμνασίων – Λυκείων (ΕΝΕΕΓΥ-Λ) καθορίζονται σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση 40204/Δ3/14-03-2019.

Τα ζητήματα εγγραφών, μετεγγραφών και φοίτησης των μαθητών καθορίζονται με βάση την Υπουργική Απόφαση 79942/ΓΔ4/21-05-2019.

Εργαστήρια ειδικής επαγγελματικής εκπαίδευσης

Τα Εργαστήρια Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΕΕΕΕΚ) αποτελούν σχολικές μονάδες δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που καλύπτουν την υποχρεωτικότητα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Στα Εργαστήρια Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΕΕΕΕΚ) εγγράφονται απόφοιτοι Δημοτικών σχολείων γενικής ή ειδικής εκπαίδευσης έως και το 16ο έτος της ηλικίας τους, κατόπιν σχετικής εισήγησης των ΚΕΣΥ, οι οποίοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην παρακολούθηση του ακαδημαϊκού προγράμματος του Γυμνασίου και παρουσιάζουν αναπηρίες ή/ και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.

Η φοίτηση στα ΕΕΕΕΚ περιλαμβάνει 6 τάξεις (Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄).